Tagged in: Sirdal

Samling i bånn

Me skriv september 2023, og eg har vel etterkvart teke til å innsjå at eit generasjonsskifte har funne stad. Sjølvsagt ikkje heilt umerkeleg, ein merkar jo at folk går bort, men likevel så snikande og umerkeleg at livet på merkeleg vis fortset som om ingenting har hendt.

Eg har gått i frå å vera ein av dei som traskar mellom dei vaksne, observerer rutinar, usagde reglar og lukter, til å gå i front, og vera ein av dei som, etter beste evne, forsøker å vidareformidla det eg obseverte i min barndom, for det som kjennest som kun kort tid sidan.

Det er fint å vera ein del av tida. At oldebarn kan leika på same grasflekken i haustsola som oldeforeldra. At folk og fe kan traska langs dei same rutene som ein har gjort i generasjonar. Forbi dei same steinane. Over dei same myrene. Opp, eller ned “Vonde veien”.

Sjølv om folka ikkje er dei same lengre, så er det godt å kunne kjenne på at ein vidareformidlar dette gamle. “Slekt skal følge slekters gang”, heiter det når me går rundt juletreet. Den klangen gjev gjenlyd heile året når ein er så heldig å leva livet sitt i randsona mellom menneske og andre dyr. I natur. I årstidene. I tida.

Eg er glad i dette livet. Eg er glad eg kan trekke den raude tråden attende….i tida. Sjå kor han snirklar seg framover, med nokre snurrar ut i periferien, for deretter å koma attende til det trygge. For uansett korleis ein vrir og vender på det…snipp, snapp, snute….med eitt er tida ute. Men tråden fortset. Voneleg.

Morsgarden
Gravatn

Fotoalbum 101 år – ei oppfølging

I juli la eg ut eit fotoalbum eg har digitalisert. Det mangla litt informasjon om personar og stader.

I samband med dette, sendte eg e-post til dei næraste musea i området. Eg fekk napp frå Vest-Agder-museet(?).

E-posten var vidareformidla til Torfinn Norman Hageland, forfattar av mellom anna “Hellerboka“.

Han var enig med meg at fyrste biletet var Sirdalsvatnet.

Sirdalsvatnet

Vidare er dette biletet frå Kvinen.

Kvinen

Så tek oldefarr oss, og følgjet sitt med vidare forbi (vil eg tru) Josephsbu. I alle fall all den tid Hageland meiner at dette bilete er frå Vardehei.

Vardeih

Til sist kan gode Hageland informera om at bileta med to etasjar og fjos må vera ved Pytten i Bygland kommune.

Pytten
Pytten

Hjarteleg tusen takk til fagekspertisen ved Vestagdermuseet, og ikkje minst Tormod Hageland som kunne hjelpa med dette.

Så då gjenstår det berre å finna ut kven denne ekspedisjonsleiaren kan vera. Kva skulle dei til Pytten for mon tru?

Det skulle vel då aldri vera keisar Wilhelm 2 på snartur i Sirdalsheine? Han ville i alle fall ikkje ha vore siste tyskar på tur…

Ei reiseskildring frå Sirdal kan også lesast på Nasjonalbiblioteket sine nettsider.

I vesterveg

Aftenbladet har teke tak i saka om at Lysebotnen ikkje ynskjer å bli del av Strand kommune, men i staden, truleg mest på sleiv, ynskjer å bli del av Sirdal.

I samband med det, kan det jo vera interessant å ta eit historisk tilbakeblikk på kvar øvre Sirdal kom i frå. Kva kant av landet dei forheldt seg til, som heilt sjølvsagt?

Et gamalt klipp frå NRK tek oss me attende…

Sjølv om me totalt ignorerer den tydeleg Rogalandsinspirerte dialekten, så er det i mitt hovud, ein heilt naturleg tanke, at Lysebotnen, som eg jo også har hatt slekt i, saman med øvre Sirdal, takkar for seg og dreg i vesterveg til Gjesdal. Som EIN kommune.

Omsider kan gjerne Dirdal bli den metropolen den vart lova å vera, då oljeutbygginga fann stad. Kva med, tja, eit kraftvitensenter der? Med sjøtilgang for å ta i mot tilreisande turistar? Rundtur innover dalstroka innafor, og ned att til Lysebotnen, der skipet møter dei att? Sjølvsagt med moglegheit for å hurtiglada batteria med kortreist landstraum.

Perspektiv frå Tigerstaden

Jonny Liland uttalte til Aftenbladet her om dagen:
“Vi har nettopp vedtatt å investere 30 millioner kroner i Sinnes skule med 46 elever.”

For det fyrste er det ikkje som om AP, Høgre og FrP ikkje har forsøkt å unngå denne “innvesteringa”. Som sist gong det vart gjort ei stor “investering” på Sinnes (med unntak av gymsalen), er også dette eit resultat av samfunnskrav. Slik var det på 70-talet, og slik er det i 2020.

Det var altså ikkje noko ein valde å gjere, men måtte. Det var skulesjef Steinar Tjomlid stolt av i 1990, då han i VG skrøytte av at Sirdal kunne OG ville nytte pengar på den yngre garde.

VG med Sirdals framtid, Charlotte Knutsen, framfor Sentralskulen 16.08.1990

Ein kan gjerne stange i mot det ein vil, men sjølv ikkje Sirdal kan forsøke å melde seg ut av den nasjonale samfunnsutviklinga.

Så kan ein jo diskutere om det er til det beste eller ei, og argumentera med at det jo vart gode folk av oss før og! Det er i denne samanhengen irrelevant.

Rassikring langs vegane er og eit poeng for Liland. Men akkurat rassikring er vel neppe spesielt for Sirdal. Sjølv E18 er gjenstand for rassikring, altså er denne “satsinga” eigentleg ikkje eit argument. Ein har jo gjort litt med vegen mellom Tonstad og Haughom dei seinare åra. Dette har alle tent på, og eg trur du skal leita godt for å finna nokon som rakkar ned med “Tonstad fekk tunell…” og er sure for det.

Når det gjeld GP-krysset er jo også dette ei sak som har vorte diskutert lenge. Men lengre enn det, har det vore etterlyt gang og sykkelveg mellom GP til Tjørhom. No er altså GP krysset godkjent, men løysninga er jo ikkje laga for innbyggjarane. Hadde den vore det, ville ein ha ei heilt anna løysning enn den som er på trappene no, og gang og sykkelsti til Tjørhom. I staden vert det gang og sykkelsti til TjørhomFJELLET, altså gang og sykkelsti til eit skitrekk. Trass i at det i årevis har vore etterspurt gang og sykkelsti for dei fastbuande på Tjørhom. Anleggstrafikken i vekedagane, hytteturistane i helgene gjennom krysset er jo astronomisk! Kven som stod bak dei politiske vurderingane veit sikkert politikarane frå alle parti best sjølve.

Om Liland understreker at avgjersla ikkje er teken om museum og turistinformasjon aldri så mykje, så er det vel helst det som er problemet. Med valgprogram der han frontar sitt store hjarte for Sirdølen, burde han stått på barikadane for å tryggje, når det dukkar opp tvil om slikt etter Morten Ovedal sine hofteskot!

Eg saknar eit grunnleggjande poeng i denne debatten.

Nei, eg saknar to ting.

Det eine er at mykje av diskusjonen føregår på ein proprietær plattform, altså Facebook. Det i seg sjølv er ganske diskriminerande for dei som ikkje er der. Eit poeng er og at heile denne diskusjonen historisk sett kan ende opp med ikkje å eksistera, jf. diskusjonsfora på Sirdølen avis, som ikkje lenger er å finna på nett. Her har Sirdal tapt mykje historie, og kan risikera å tapa endå meir!

Den andre er rett og slett det faktum at to ganske sentrale aspekt har endra seg sidan 1960.

Vegen frå Øvre Sirdal til Rogaland er av ei anna verd enn det den ein gong var. Når Odd Børretzen syng om kor lang tid det tok frå Lunde til Oslo, kunne ein sikkert også ha sett i eit stev om vegen frå Sinnes til Sandnes på 60-talet.

Mange elskar å poengtera motstanden mot bompengestasjonen ved Øvstebø. Men no har den altså stått der nokre år, og konsekvensane av han er jo relativt tydeleg med ein betre vegstandard enn nokon gong. Så har den vel også vore stengt meir vinterstid enn tidlegare, Hunnedalsvegen, men det er ein annan diskusjon.

Me fekk også eit nytt kart på Agder etter nyttår. Det er noko ein kjende på før også, men no er det endå tydelegare. Ein kan oppleva å måtte dra ein dag før på møte i Kristiansand (3 timar kvar veg…), eller endå verre, Arendal, kontra ein drøy times kjøring til Sandnes/Stavanger. Sistnemnde eksempel kan fort likna ein vanleg arbeidsdag for ein vanleg pendlar. Det er noko med ressursbruk og berekraft her som ikkje heng på greip.

Så vidt eg har fått med meg, så er det ingen i debatten som har teke dette inn over seg. Liland og Liland er mest opptatt av å poengtere kor mykje ein no satsar i Øvre Sirdal, samt å nytte relativt lite fine hersekteknikkar i debatten.

Odd Kvinen kjem inn frå vingen og snakkar heller ikkje eigentleg om saka. Om kvifor ein kjenner frustasjonen mot å måtte forhalda seg til eit Agder som er lenger vekke enn nokon sinne, medan det sentrale Rogaland kryp nærare og nærare med Sandnes si anektering av Forsand.

Så kan ein sjølvsagt dra fram lokale saker til den store gullmedaljen og kaste desse att og fram mellom kvarandre. Øvre og nedre. Utan at det kjem noko særleg ut av det.

Men som Tor Arne Liland seier det, så har også eg massevis av gode erfaringar frå begge endar av Sirdal.

Antan det var på fotballkampar, stødig leia av Tom og Kåre, saman med Knut Arne, Jan Trygve, Christian og Johnny på Voll som spelar for Tonstad IL (Som var ein prøvelse når ein i utgangspunktet hadde to pitstop med spying kvar tur til byen), kristenleir på Tonstadli med Endre, TenSing med Gunnar og Peter, langrennskonkurransar med Stein Ivar og Eivind, planting av tre på Espetveit eller i Tjomlid i skogplanteprosjekt, måltid på Øyghedlar med Astrid og Arna i mine tre år på SVGS, hyggelege bekjentskap med lokale kundar då eg arbeidde hjå Gunnar og Per-Gustav på SirCon på tidleg 2000-tal eller det at mine born frydar seg kvar gong med passerer Hompland og Liv og Johannes sitt hus.

Politikarar som sler politiske mynt på faktiske tilhøve som kjennes på kroppen for oss i øvre del av dalen, og atpåtil er frekke nok til å forsøka å ta i frå meg alle dei gode opplevingane som eg har hatt, og fortsatt kjem til å få. Det. Likar. Eg. Ikkje.

Så for å avslutta med eit lokalt, konkret eksempel. AP er i førarsetet her. For sjølv om Inge Sigbjørn Biktjørn går ut i Agder og oppmodar om ikkje å framstilla det som om dei (AP) ikkje ynskjer noko godt for Øvre Sirdal. Ja då meiner eg at han fyrst av alt må ta ein snakk med sine partikollegar som meistrar praktstykket å uttrykkja at ein kjenner seg pressa opp ei eit hjørne, i formannskapsmøtet som omsider vedtok renovering av skulen på Sinnes. Dei to ekstrarundane etter arbeidsgruppa sitt harde arbeid, gjer jo ikkje akkurat at det er tillit ein kjenner på i møtet med dei nye kostane i Sirdal.

PS. Om nokon les dette, og “laikar” det, som det så fint heiter. Då er det flott om du lenker til dette debattinnlegget Facebook, vekk i frå Facebook. På førehand takk.

Ferie

I år har eg ferie. Ferie slik ein ein urban lesar tenkjer på ordet ferie. For ferie for meg er å vera heime. Heime på Sinnes. Med dei lukter og lydar som ein kjem ut for når ein går i slåtten. For fyrste gong på 33 år vil perioden mellom skuleåra bestå av noko anna enn å slå, turke og høye gras. Og det er ikkje så reint lite vemod over nettopp det!

image

I går tok eg turen til Stavanger botaniske hage der dei hadde sleie blomsterenga si, og sidan veret har vore godt i år, hadde graset turka. Det var til og med raka i saman i såter, så når eg gjekk på desse kunne eg ikkje la vere å ta meg ein god pause og verkeleg suga inn den deilige lukta som for meg er synonymt med sumar.

Eg har difor bestemt meg for at eg må få litt av slåttonna med meg, same kva som dukkar opp. Det vert berre ikkje fullt så mykje i år som tidlegare år. Men vidareførast må det…

Samfunnsbyråkratiet slår til att

Sirdølen kunne 16.04.2013 melde om at det no vert lagd strenge restriksjonar på det som i mange år har vore ein tradisjon for skuleelevar i Sirdal, ja faktisk også landet rundt.

Skuleelevar har ikkje lenger anledning til å vandre langs vegane i normal arbeidstid og gjere ein viktig og haldningsskapande jobb slik det fram til no har vorte gjort. Nye tryggleikskrav frå makter større enn kommunen set ein effektiv stoppar for denne (v)årlege tradisjonen.

Så slik har det altså blitt? Generelle krav som har vorte formulert i hakket meir tettbygde strøk, hundrevis av kilometer unna vert sette i verk med dei følgjene det får.

La meg kort fortelje om mi eiga tid som Blekkulfs ven på 80/90-talet.

“Miljødetektiver må passe på, for fremtiden begynner nå.”

Dette var slagordet ein heil generasjon unge kunne på rams. (I tillegg til: “Gå ikkje over vegen før bussen har køyrd!”) Me sa i frå til ignorante vaksne som sat i bilar som stod på tomgang. Me fauk rundt i heia kvar ende fyrste nyttårsdag og samle rakettar som me nytta som sverd, med den heldige ringverknaden at dei ikkje vart liggjande ute i naturen. Og me trålte vegane frå Dorgefoss til i alle fall Fidjeland kvar vår på jakt etter vinterens latskapsresultat.

Sjølvsagt var det konkuranse oss blekkulfar i mellom om kven som fekk fyllt flest sekkar! Kor gulljevt var det ikkje då, når ein kom over ein gamal “lagringsstad” der ein framtidstenkjande bonde hadde kassert alt av gamalt hesteutstyr! Her skulle det tenast pæng!

Me tok det sjølvsagt personleg. Me var krye som ein gjeng for seint tilkomne påskekyllingar resten av året, over dei slikka kantane me hadde vore med på å frambringa.

Med eit mål i det fjerne om klassetur i niande klasse, stod me på år etter år for å gjera Sirdal til meir enn ein god stad å bu, men også ein fin stad å sjå på for bilturistane sumarstid….om dei skulle finne på å stoppa.

Det har gjenge nokre år sidan dette. Det som møter valfartarane langs fylkesveg 45 no, er 5-6 søppelkontainarar midt i åsynet i det dei entrar hovudfartsåra vår. Vakkert, om ein likar slikt. Dette ser dog ut til å ta slutt no. Tankane om ei genial ny rundkjøring ved Svartevatn der ein superenkelt, og utan å tenkje seg om, kan kvitte seg med forbruksoverskuddet sitt, er lansert.

Dette kan ordføraren i Sirdal like. Han ynskjer å framstå som ein ryddig kommune i så måte. Ryddig ja. Men å la kommunens eigne innbyggjarar kjenne på ansvar for naturen rundt seg, allereie i frå tidleg alder av, det vert i overkant?

Eg har lyst å nemne litt i frå skrivet som Sirdølen refererte til som sitt utgangspunkt for saka. For alt var ikkje teke med.

Plan- og miljøkonsulent Sven Sandvik, ein representant for nettopp Sirdal kommune skriv i tillegg til forbodet mot ferdsel i vegkanten også dette;

“Eg har ikkje heilt klart for meg kvar Sinnes skule plar plukke.”

Eg les det, og veit ikkje om eg skal le, eller grine.

Er det faktisk slik at ein sit på Tonstad og dikterer andre endene av dalen utan å settje seg inn i saka? Vinden nedover dalen frå Hilleknuten har til tider hatt med seg slik ein tale, men eg har alltid trudd at dette var ei klassisk Sirdalsskrøne! Det er jammen ikkje rart at det vart samla til gjestebod på Kvæven her tidlegare i vår, som følgje av misnøye med utviklinga i Øvre Sirdal.

Her tok ein mellom anna opp spørsmål rundt reiseliv, vegvedlikehald og oppveksttilhøve. Rett meg gjerne om eg tek feil, men er det ikkje akkurat dette som er essensen i denne vesle søppelplukkehistoria?

Turismen til Sirdal vinterstid har auka ut av alle dimensjonar. Difor har ein vel strengt tatt større grunn til å rydda kantane, og ikkje mindre. Det er i alle fall tilfelle langs hovudvegen på Sørlandet etter ein vinter. Eg har ikkje nokon grunn til å tru at Rogalendingen er spesielt meir miljømedvitne enn andre utlendingar.

Vegvedlikehaldet det er snakk om gjeldt nok i stor grad dekket, men all den tid Vegvesenet disponerer nokre meter utover den kvite stripa på kvar side, så gjeng såvidt eg kan forstå også dette inn under omgrepet “vegvedlikehald”.

Oppveksttilhøva for ungane er og eit moment til diskusjon. Stoltheiten over sin eigen heimstad er eit viktig moment i den mentale delen av oppveksten. Du skal ikkje reise langt for å sjå korleis det gjeng om ein ikkje held avfallet i sjakk. Let ein avfallet liggja rundt seg, er det ikkje lange halten før det infiserer sinnet med! Ansvarstaking for sine omgjevnadar frå tidleg alder skapar difor ein stødig plattform til eit samvitsfullt liv seinare.

Ok. No tryggleik. Det er vel den jokeren som igjen trumfar alle andre argument. Og vi snakkar her om tryggleiken for elevane i det dei utfører arbeidet. Ikkje miljøtryggleiken ein stadig aukande andel søppel langs Sirdals vegar vil få.

I alle dei åra plukkinga har pågjenge, har det vek ikkje vore tilfelle av trafikkuhell av noko slag. Før sykkelvegen mellom Haugen og Fjellstua kom tidleg på 90-talet, hadde alle Øvre Sirdals innbyggjarar klart seg rimeleg godt langs vegen. Dette trass i at dei gjekk og sykla ein heil del meir tidlegare enn det ein ungdom gjer no til dags. Det faktum i seg sjølv gjev jo grunn til ein viss optimisme.

I og med at dette er ei årleg hending på Sinnes skule, så reknar eg med at skulen plar sende ut informasjon til heimen om dette. Sist eg sjekka, så var ikkje folketalet i Øvre Sirdal uhåndterbart slik det er i ferd med å verte i Stavanger. Ryktet går dermed fort, og folk veit i stor grad at det er småfolk ute langs vegane akkurat denne dagen.

Når det så er sagt, så finst det vel knapt ei tid på året der det er mindre trafikk på vegane enn akkurat no. Ikkje er vegen over til Setesdal open. Ei heller vegen til Lysebotnen. Ikkje er det Sirdalsdagar/samling.  Ikkje skal sauar fraktast til fjells. Ikkje er det jakttid. Anleggsarbeid er vel heller ikkje i full gang endå.

Kort sagt: perioden post-påske-pre-vegåpning er den tida på året då asfalten på vegen fer desidert mest kviletid.

Så til byråkratiet: gratulerer!

Byråkrati i praksis

Dette er ei lita historie som syner kor ufatteleg misbruk av ressursar vi kan oppleve her til lands som følgje av byråkratisering og kontorstyring av landet.

Ein hytteigar som har hatt hytte rett ved heimen min i årevis ynskjer å rive hytta for å byggje opp ny. Det skulle i og for seg ikkje vere noko stort problem skulle ein tru. Men så feil kan ein ta!

Hytta ligg i eit område som i dei siste åra har vorte klassifisert som eit skredfarleg området av Sirdal kommune. At barndomsheimen min ligg midt i vegen for dit eit eventuelt ras ville ha endt opp skulle tilsei at eg kan ha litt meir enn middels kjennskap til dei lokale tilhøva. I alle fall litt meir enn det ein kontortilsett på kommunehuset i Sirdal har.I området innanfor dei raude strekane meinar Sirdal kommune at det er rasfare...

Eg har leika i bakkane i “skredområdet” i heile min barndom. I tillegg gjeng det skiløype tvers gjennom skredområdet. Ein skulle tru at kommunen burde ha vore ute i geografien og sett opp sperringar, eller i det minste skilt om rasfare. Kanskje snakka med dei lokale fastbuande om faren for å verte tekne i ras. Men nei. “Det har vi ikke hørt noe om.

Hytteeigaren må altså, for å få byggje ny hytte, rekvirere ein geolog frå NGI for å, om mogleg, avsanne kommunes oppfatting av området som skredfarleg. Dette er sjølvsagt ikkje gratis. Det skulle jo nesten bare mangle. Det skal koste å seie mot Sirdal kommune. Så for å få ein ekspert med fly frå Oslo for å konstatere at, jau…her er det vel strengt tatt særs liten skredfare, det må ein ut med ei månadsløn med.

Kan du tenke deg? Ein ser på eit kart på Tonstad, fire mil unna. Bestemmer at her er hellinga så pass at det er rasfare. Gjev ikkje melding til hus/hytter i området om at det kan vere fare for ras, men når ein ynskjer å byggje i området fer ein rede på det. Då må ein bruke mykje ressursar på å kommunisere med statlege organ for å avsanne det kommunen har bestemt seg for. Dei statlege organa nektar å høyre på sjølv om folk har budd i hytte der i 50 år og hatt hus der i fleire hundre år. Ein må så betala for at det skal flyge folk ut frå Oslo for å bestemme at kommunen har teke feil.

Alt i alt liknar det at ein berre skal halda seg til det eit kart seier, utan å gå ut i terrenget sjølv for å sjå på tilhøva, voldsomt på om ein skulle settje ein blind til å måla ein solopp/nedgang. Han kunne ha vorte forklart ein heil del med teoriar om korleis det ser ut, kva fargar han skal nytta og liknande. Men kor mange gonger ser ein solopp/nedgang lik ut?

Slagordskommuna Sirdal

For ei god stund sidan fekk Sirdal kommune den store æra av å verte kåra til den kommunen i landet med det beste slagordet.

[audio:http://www.dalstroka-innafor.net/wp-content/uploads//2009/07/slagord.mp3]
Norgeslasset 04.06.09

I hard kamp med klasseslagord som Sande kommunes “Utanfor allfarveg – heldigvis” og Frolands “2+2=5” er eg glad for at Sirdal klarte å trekkja det lengste strået…eller skal ein seie fjøra?

Yngve Carlsson er forsker ved Norsk institutt for by- og regionforskning (NIBR). Han sier til foreningens nettsted at det ikke hjelper med gode slagord om ikke kommunen følger opp med handling:

– Du kan ikke reklamere deg ut av et dårlig rykte. Du må gjøre noe med forholdene, sier Carlsson.

Kanskje var nettopp dette grunnen til at det gode gamle “Sirdal – ein god stad å bu” forsvann? Med ny rundkjøring 550 m.o.h, midt i snøen, som einaste rundkjøring i kommunen, ville jo dette slagordets folkemunneversjon vore litt for treffande: “Sirdal – ein god stad å snu.

Nye Tonstad skule

Eg må seie at det er trist å høyre at Rådmannen har vorte “vandt” til kritikk. Det kan ikkje vera mykje grei jobb å ha om ein opplever engasjement og konstruktiver kommentarar som kritikk.

For eg trur neppe dei frammøtte i Kommunestyresalen hadde troppa opp for å koma med kritikk til Rådmannen. At engasjementet var stort og innspela mange kunne ein jo merka seg i etterkant av møtet, noko eg er sikker på at både KrF og Høgre sine representantar opplevde. Det var derfor ikkje berre blandt foreldra at den plutselege amputasjonen av møtet frå Rådmannen si side opplevdes noko merkeleg! Til opplysning kan eg minna Rådmannen om det ein kanskje kan kalla den Sirdalske ånd…det er rett og slett ikkje kultur her i kommunen å reisa seg i ei forsamling og ta ordet, og spesielt ikkje når ein for 30 sekund sidan fekk framlagd eit prosjekt i mangemillionarsklassen og altså endå ikkje heilt har klart å fordøya nettopp det.

Når ein driv med utdanning er ein heile tida på jakt etter å gjera ting betre. Eit velkjend omgrep innanfor pedagogiske kretsar er “heilskapeleg skuleutvikling”. Omgrepet spelar nok i fyrste rekke på å utvikle pedagogiske prinsipp, men det er vel ikkje heilt unaturleg å utvide dette til å gjelde også andre sider av skulekvardagen når det er snakk om å byggja ein ny skule.

Ei av desse sidene som Rådmannen tydeligvis vart gjort merksam på var symjebassenget. Eg må i forbifarten berre nevne at eg må dra litt på smilebåndet når Sirdal kommune legg opp til to symjebasseng, medan dei fleire andre stadar i landet må reise bort frå skueln for å få den grunnleggjande opplæringa.

Uansett. Utdanningsdirektoratet har publisert nokre føresegner omkring forsvarlig svømme- og livreddingsopplæring i grunnskoleopplæringen. Dette er interessant lesing. I punkt 4.1 som går på tryggleiken under sjølve undervisninga kan ein lesa;

Ved begynneropplæring skal det alltid være minst 2 tilsynspersoner til stede. Dersom
gruppen er større enn 15 elever, skal tilsynet økes med en voksen tilsynsperson for hver
påbegynt gruppe med 15. jf. § 12-1 bokstav b.

Når elevene er svømmedyktige, og det ellers ikke er spesielle problem med opplæringen i
den aktuelle gruppen, kan en tilsynspersonen ha både undervisning og tilsyn med inntil
15 elever.

Når det er forhold som gjør opplæringen særlig vanskelig og/eller setter sikkerheten i
fare, skal tilsynet styrkes. Det kan eksempelvis være elever som trenger særskilt
tilrettelegging og ekstra tilsyn, for eksempel elever med vannskrekk, epilepsi, nedsatt
funksjonsevne, elever som viser utagerende atferd eller elever som det av andre grunner
må tas særlige hensyn til. Da kan det være aktuelt å ha med assistenter, se 4.2.
Assistentene kommer i tillegg til personer som har tilsyn og kan ikke erstatte disse.

Ryktet seier at det er eit problem å få lærarar på plass i skuleverket i dag. Men i Sirdal er tydeligvis ikkje dette noko problem då dei smeller til med to basseng, noko som medfører eit høgare krav til at det skal vera tilsynspersonar til stades. Eg meinte å lesa at det var vondt å få tak i lærarar til Tonstad skule tidlegar i år, men det er fullt mogleg at eg hugsar feil.

Kommunen har planar om å byggje eit ekstra basseng for stuping. Dette må ha ein viss djupnad. Etter det eg har fått med meg, vil dette vera så djupt at ikkje ein gong vaksne kan trø i botnen her. Rekk opp handa alle som føler seg trygge til å motta læring når dei ikkje er trygge på om dei kan trø i botnen. Tenk så på om den vesle poden din er annleis innretta enn deg…

Men som Rådmannen seier, så er det “forlengst gjort fatta vedtak på korleis det skal vere.” Mon tru om han har teke slike ting inn over seg då han avgjorde bassengspørsmålet?

Heldigvis er skulen så mykje meir enn symjeopplæring. Ein skal ikkje berre kunne overleve i vatn, men og i samfunnet ellers. Det er jo mogleg at arkitektane, byggekommiteen og Rådmannen har vore i dialog med andre skular i landet eller utlandet for å hauste erfaringar, men om dette ikkje skulle vera tilfelle vil eg berre vere på den sikre sida og opplyse litt omkring dei erfaringane eg sjølv har gjort meg.

Eg er så heldig å arbeide på ein skule som berre er to år gamal. Denne har store likhetstrekk med dei planane som var presentert på Tonstad i går, og eg ser det difor ikkje som uaktuelle erfaringar. Fyrst litt om min skule. To og to baserom deler inngang. Alle baserom soknar inn til eit amfi der ein har musikk og skulesamlingar. I annakvart baserom er det og tre grupperom i bakkant. Mellom baseromma er det skyvedører i glass. Dørene ut til amfiet er skyvedører som går frå golv til tak. Desse er og i glas. Amfiet har og store, åpne glassflater som slepp inn mykje lys.

Ut i frå ein arkitektonisk ståstad, er det klart at glas er flott. Det har sjølvsagt og vore ei utvikling i glas sidan dagens skule vart bygd. Men likevel…

Erfaringane eg har gjort meg tilseier at fleire sider ved å nytte glas vert ignorert.

  • varme/kulde

Basrom i sør vil, om ein ikkje sjekkar opp dette, ha eit potensiale for å verte ufatteleg varmt når sola står på. Luftingsanlegg kan sjølvsagt hjelpa på dette, men med tanke på det miljøfokuset som er no til dags er verkeleg ei slik løysing rett? Dette både med tanke på at det kostar å drifta slik, og at ein i staden kunne satsa på å jobbe med naturen og ikkje mot han. Eit skuleeksempel kan sjåast i Grong.

  • innsyn/utsyn

Små born har ikkje same evne som vaksne til å halda fokus, og som også Marianne Hompland nemner, så er det ikkje alltid like lett å dra merksemda til elevane dit han skal vera. Dette har eg sjølv følt på kroppen, og resultatet er at eg i mitt klasserom har “tapetsert” heile glasdørene for å hindre nettopp innsyn/utsyn. Det vert eit heilt unødigt fokus på “kva dei andre gjer” med slikt.

  • lyd

No er det heldigvis lagd opp til at musikken skal føregå i eit eige rom på Tonstad, og ikkje i eit amfi slik som på min arbeidsstad. Likevel vil det vera mykje aktivitet ute i fellesområda som igjen vil skapa lyd. Glas er ikkje så lyddempande som ein vegg, og at eit bibliotek vert lagd i eit åpe landskap kan vera uheldig kanskje spesielt i ein situasjon med mykje gjennomgang.

  • vedlikehald

Det seier seg sjølv at det vil krevja meir vedlikehald av vindauge enn av ein vegg.

  • knusbart

Eg har sjølv erfart å gå gjennom ei glasrute med det resultat at øyret vart delt i to og vil ikkje oppmode folk om å teste ut slikt. Glas er rett og slett ikkje risikofritt. Det er og dyrt å erstatte, og ein kan heller ikkje sparka ein ball mot det. No har fotballen endra seg ein god del frå då eg sjølv gjekk på skule, men gleda over å sparka ein ball i veggen vil eg tru er like stor no som då.

At arkitekane ser det som eit poeng å opna opp skulen er jo flott. Men i ein skule, og då kanskje spesielt på ein barneskule, har dei ein tendens til å dekorera klasseroma. Om ein har vore inne på ein tenåring sitt soverom, vil ein sjå at veggane er fulle av plakatar der og. Slik sett synest det i alle fall for meg som lite pedagogisk å nytta glas i utforminga av klasseroma. Born treng å uttrykka seg. Kvifor ikkje gje dei ein vegg dei kan skriva på? Det er jo ein ting som mange har stor glede av i staden for å skriva “for seg sjølv” i ei bok!

Å sleppe inn lys er altså vel og bra, men med ei satsing på digital kompetanse vonar eg at kommunen set ein projektor i kvart klasserom. Ein må jo då i det minste få opp gardin slik at ein kan nytta ein slik i undervisninga. Eg  er så heldig å ha slikt verkty å nytta meg av, og det er ei heilt anna verd enn den skulen eg sjølv vaks opp i. Skal skulen sjå bort i frå at verda utanfor dei flotte glasveggane i stor grad nyttar seg av digitale verkty, eller er dette noko ein i staden burde ta inn over seg og utnytte for alt det er verdt? Eg er sikker på at fleire vil vera einige i at SMS har hatt ein klar innverknad i skriftspråkutviklinga. Ik snt? Så kvifor skal ein då skilje denne “verda” frå skulekvardagen?

Eg må og seie at det er litt sørgeleg å registrere korleis prosessen har vore fram til no. Og eg vil nok ein gong støtte Marianne når ho seier at kommunens innbyggjarar igjen har vorte overkjørt! Kvifor sluttar aldri denne praksisen? Kven er det som ikkje lærar av sine “feil”?

Og til slutt, for at Rådmannen ikkje skal verte for lei seg over all “kritikken” eg kjem med, vil eg avsluttningsvis nevne at arbeidsroma for lærarane hadde mange flotte forslag til løysningar!

Presentasjonen av forprosjektet [PDF]