Category Archives: Økonomi

Vestens akilles

Den vestlege verda byggjer heile sin eksistens på økonomiske interesser. Alt er økonomi for oss…eller skulle eg kanskje sei finans om du vil?

I går vart et sittjande etter middagsmaten å høyra på radio. NRK sin korrespondent i midtausten, Sissel Vold, hadde intervjua muslimske kvinner. Vold var tydeleg overraska over at kvinnene sjølv valde å gå tildekka. Overraskinga var endå større over at dei same kvinnene ville vera heime i staden for å arbeida. Den som Vold hadde intervjua utalte at “vesten tenker bare på penger”. Personleg tykkjer eg at det er vanskeleg å vera usamd i det utsagnet.

Då eg i dag kom over følgjande video kjende eg skrivekløa kome;

Kvart evige år høyrer ein multinasjonale selskap klage eller skryte over rekordtal. I fjor vart ein vitne til eit sytekor utan like då finanskrisa slo til. Eit år etter kunne ein tru at det heile ikkje hadde funne stad. Men er det verkeleg slik, at ein kan forvente at innteninga kvart år skal nå nye høgder? Ikkje i følgje marsvinteorien!

Heller ikkje i følgje ein film eg kom over for nokre år sidan. Filmen har den passande tittelen “The Corporation”. Den gjev eit godt innblikk i bakgrunnen for dei multinasjonale selskapa som eksisterer i dag, og kvifor aksjeselskap i det heile tatt eksisterer.

Alt i alt…eg sit att med ei kjensle av at ting er “fole” galt her i vest. Filmen “Matrix” har forsåvidt eit treffande poeng i at mennesket er eit virus. Det er dog ikkje alle sortar menneske som er det. Men når me endar opp med å vera så langt i frå det med eigentleg er ein del av, naturen, at borna våre ikkje lenger veit anna enn at mjølka kjem i frå butikken, og kjøtet på eit eller anna magisk vis dukkar opp i butikkane…det er då me har eit problem. Det problemet er større enn alle overskot!

Juleånd i Sirdal

I dag starta eg dagen med å lesa om korleis folk kastar fullt brukbare saker, for å få plass til julas nyerhverva duppedittar. At folk kan kvitta seg med så mykje brukbare sakar og ting berre fordi dei ikkje er siste skrik, det er for meg ufatteleg.

Ironien er difor til å ta og føle på når det, medan eg skufflar bort siste snøfall, kjem ein BMW Suv opp i tunet. Døra går opp, og hyttemannen slenger ut om eg har behov for eit gamal fjernsyn til ei utleigehytte. Tanken hans er jo i utgangspunktet god, for all del. Men likevel tykkjer eg det syner litt av haldninga til “byfolk”.

Det må også seiast at då eg takka nei, kvitterte han ut med at “Då kast’eg an der ude.” “Der ude” vil i dette tilfellet seie Sirdals flott velkomst til alle tilreisande; 5 flotte, grøne kontainarar som er plassert midt i åsynet på ein når ein kjem fram til Sirdal.

Eg føreslo Fretex, men i tråd med generell norsk giddalause og forbruksmentalitet, er det nok for mykje stress bak eit slikt initiativ. Då er det betre å slenga “den gamle driten” i containaren som står så lageleg til, slik ein gjer med alt anna ein ikkje vil ha.

Det er altså to tankegangar eg slit med å ta til meg;

  1. Kvifor kaste fullt brukbare saker på dynga?
  2. Kvifor har ikkje Sirdal kommune sortering av hytterenovasjonen?

Pr. i dag vert avfall som er for tungvindt å kvitte seg med i meir urbane strøk, dumpa i utkantsstroka fordi det er lettvint. Slikt ser ein i Afrika, og slikt ser ein i Sirdal. Heilt glittrande. Ha ei fortsatt god jul.

Antistraumlinjeform

Desse svineinfluensadagar har gjort Noreg til eit land med nåkonlunde køkultur. Eit tema som i seg skjølv kanskje kunne vere verdt ein bloggpost, men det er ikkje det denne skal handle om.

I mitt daglege arbeid som lærar skal det meste målast, vurderast og, ikkje minst, dokumenterast! Nettopp dette er det skrive og sagt mykje om. Har du ikkje fått det med deg, kan du lesa om det her; 1, 2 og 3.

Som følgje av den ekstreme epedemien som rammar landet om dagen, har lærarar fått nok ei oppgåve i fanget. Me skal no fungera som legesekretærar. Det er her eg kjenner at eg endeleg kan nyttegjere meg av mi erfaring som nettopp legesekretær. Eg sender nokre tankar til Tante som ordna meg sumarvikariat på det lokale legekontoret ei gong tidleg på 2000-talet. Det var rett nok epedemifrie tider, men erfaringa gjev utslag no kjenner eg.

Helsevesenet har bede skulane (Les: lærarane) om å lage lister over kven som skal ha vaksina, kven som ikkje skal fordi dei ikkje vil, og kven som ikkje skal fordi dei alt har fått ho, eller andre grunnar. Lappane kom frå administrasjonen, og eg sendte dei vidare ned dei 23 ryggsekkane som heng på stolane i klasserommet. Dagen etter kom halvparten av lappane attende. Dagen deretter kom halvparten av den resterande halvparten attende. Dagen deretter igjen kom det endå eit par. Og no, kvelden før helga og vaksinasjon på tirsdag i neste veke, då manglar eg berre ein. Eit tåleg greit resultat vil eg påstå.

Men i dag dukka det sjølvsagt opp andre lappar. Nye lappar. Lappar a’la custom, med påskrifter som;

– “Mitt born har fått vaksine i går ettermiddag”.
– “Mitt born skal ta vaksine saman med lillesystera i ettermiddag.”

Javel, tenkjer eg. Men kvifor kommuniserer de (foreldre) dette til meg? Eg sat i resepsjonen og trykka på ei datamaskin i min sumarjobb. Eg trur aldri eg såg ei nål. I mitt læraryrke er ei nål ein endå fjernare tanke. (Bortsett i frå dei tilfellene då ein elev har funne ei hestenål på veg til skulen, og tek ho med for å visa kompisane/forsvara seg. Stryk det som ikkje passar.)

Lappar er forøvrig skumle dyr. Dei har, som Frodo, ei eiga evne til å forsvinne. Trass i at mange ser ned på lærarars digitale kompetanse, så har eg faktisk ein e-post eg kan ta i mot meldingar på!

Uansett. Det er vel ikkje eg som skal ha beskjed om at bornet, trass i at lappen med at det skal ha vaksine er levert til skulen, likevel ikkje skal ha vaksine fordi det medan korrespondansen har gjenge har fått vaksina? Er det? Skal eg vidareformidle til leiaren min at nokre born likevel ikkje skal ha nåla fordi dei har fått påfyll medan dei venta?

Har ikkje helsevesenet lister over kven som har fått det gyldne serumet, og kven som ikkje har fått? Er dette eit typisk tilfelle der alle sider i samfunnet må trø til for å sikre den jamne manns liv og helse? For hvis det ikkje er det, så vil eg ha 50 kr for kvar vaksine eg prakkar på desse små. Såpass har legemiddelindustrien tent på dette hysteriet, og såpass tykkjer eg at eg fortener i reint administrasjonsgebyr.

Dei siste 30 åra har 25 millionar døyd av AIDS. Det er litt over 80.000 pr. år. 30 år har industrien hatt på seg til å lage ei vaksine for dette, men likevel ikkje klart det. På nokre månadar klarar dei å trylle fram eit serum som skal kverke grisepesten frå å breie seg.

Perspektiv

I Noreg kan ein rett som det er høyra folk støna over utkantsstroka. Desse sære folka som plent ikkje skal verte urbane, men i staden tviheld på ein slags rett dei har til å bu langt uti huttiheita. Politikarar kallar dette distriktspolitikk. Folk på Frogner i Oslo kallar det galskap, eller i beste fall eksotisk.

Oddgeir Bruaset har gjort det å bu nord for Sinsenkrysset til underhaldning med sitt Der ingen skulle tru at nokon kunne bu. God underhaldning. Han pirrar urmennesket i sjåarane med sine vitjingar til Sauøy, Femundshytta, Indre Fure eller andre bortimot fråflytta stader.

Det kostar å bu i utkantane. Ikkje berre mentalt og sosialt, men også økonomisk.

Den gamle snegleposten, altså den som du må henta fysisk i postkassa di, er kanskje på veg inn i pensjonisttilværet. Kostnadsspørsmålet er det som tel i dag. Difor er det sjølvsagt heilt feil at ein som bur i Akershus skal betala like mykje for å få eit brev tilsendt, som det ein person med bustad på Fræna skal gjera. Det er i alle fall det Posten Noreg og EU meiner. Om ein skal ta Posten på alvor når dei presterer å nytta 300 millionar (og det berre i 2008) på å skifte utsjånad, er kanskje eit relevant spørsmål?

Dirranbandi - 100 km frå nærmaste bensinstasjon.

Dirranbandi - 100 km frå nærmaste bensinstasjon.

Noreg er eit langt land, og med ein natur og geografi stikk i strid med alle EU-regulativ er det vel ikkje heilt tilfeldig at Finnmark stikk av med fyrsteprisen på bensinprisbarometeret. Kanskje er det dette Jens har lyst til å gjera noko med når han ikkje seier korkje ja eller nei på spørsmålet om han vil tillate oljeboring i Lofoten? For som kjent: den som tier, samtykker. Kanskje har Jensemann tenkt som så at no er det på tide at desse hardbarka karane oppe i nord også skal få tilgang til litt billig drivstoff, og difor etterkvart kjem til å settje i gang oljeboring? Kanskje, men neppe.

Men ein kan i alle fall trøste seg med at nokon alltids har det verre. I Australia brann nyleg den lokale bensinstasjonen i den 400 mann store byen Dirranbandi opp. Så for å få fyllt opp tanken er det no ikkje anna å gjere enn å settje seg i pickupen og vende nasa mot St. George, rundt 100 km lenger nord. Men her ligg det gode moglegheiter for matematikkrekning for dei små håpefulle, så det er kanskje ikkje så galt at det ikkje var godt for noko likevel?

Ja de penga, ja de penga…

Knut Storberget vert i Dagens Næringsliv sitert med følgjande kommentar:

– Jeg har vanskelig for å forstå at man kan si nei til dette

Kommentaren kjem etter at Unio valde å ikkje godta tilbodet som kom frå Storberget & co i årets lønnsforhandlingar med politiet. Tilbudet ville gjeve fleire tusen polititenestemenn- og kvinner 40.000,- meir i året enn det dei har no.

Eg tykkjer at dette er eit sunt og fornuftig trekk i frå politiet. Ok…dei endar opp med det Storberget ser på som ein lusen avtale…foreløpig. Men ha dette i tankane; i finanskrisetider kan det jo vera greit med litt måtehald. Slik sett sparar politiet oss for 300.000.000,-. Eg trur og familiane til dei mange tusen handhevarane av loven er takksame for resultatet. Ein kan kjøpa mykje for dei 40.000, men ein kan ikkje på noko vis bøta på den tida ein misser med familiane sine. Tenkjer ein godt etter er det sikkert ein heil del skjulte utgifter i resultatet av at politiet må arbeida til alle døgnets tider.

Uventa utslag av finanskrisa…

Det har vorte sagt at finanskrisa kjem til å ramma fotballen før eller seinare. I Sauda ser dette no ut til å vera tilfelle. Utanfor den lokale bruktmarknaden, ja…det står “Bruktmarkedet” på skiltet på veggen, kunne ein den 10.05.09 skoda fylgjande:

Krise i fotballen

Eg trur i det minste at ein må sjå nærare på innhaldet i ordet “innbyttarbenk”. Kva seier ordbøkene om dette Sylfest?

Automobil

Eg kan merke at mykje av bloggeviljen gjekk i do saman med min kjære iPhone. I dag kom likevel litt av gnista attende, då eg kunne lese om ein ny type mobil. Ein automobil!

Eit svensk selskap, Vehiconomics, tek opp arva etter Volvo og Saab. Dei har ikkje trua på digre bilar i bybilete og lanserer i morgen ein ny (gamal) versjon av eit mobilt transportmiddel.

Vidunderet ser slik ut. Har tre hjul, går på straum, ethanol eller tilsvarande. Maks hastigheit er frå 40 til 90 km/t, noko som skulle passa den jamne køpendlar godt.

Til ein pris av 39.000 NOK, vel og merke før Staten har lagt til sine avgifter, er dette slettes ikkje ei dårleg investering for nokon trur eg.

Husrom til hausten

I dag sat eg for morro skyld og kikke litt på husvere i Sandnesområdet som måtte vere til sals/leige. Bakoversveisen la seg jo ganske fort på plass då resultata frå det kjappe søket mitt dukka opp på skjermen! Fire år i Volda med ein leigepris i måneden der straum, fjernsyn og Internett er innbakt i sluttprisen på 2600,- gjer jo at ein kanskje vert litt bortskjemd, men at ein skal måtte femdobla betalinga for å få tak over hovudet var jo litt voldsomt tykte eg.

Då siste nytt frå Aftenbladet tikka inn med nyhenda om at Tore Lie, ein kjend eigendomsmeklar frå regionen, har kjøpt seg eit “lite kråkereir” i Stavanger til 14 millionar var eg beint fram litt irritert må eg innrømme. Som dei seier i “Ronja Røvardotter”: “varför gjör hon[han] på detta viset?”. Det er vel ikkje heilt utenkjeleg at det er nettopp slike investorar som skal tene seg pengar i ein fei som i stor grad er med på å auke prisane så inni hampen!

Nei eg kan ikkje seie anne enn at eg gruar meg! Eg trur gjerne eg skal satse på å få meg eit EarthShip!

[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=L9jdIm7grCY]

Åtvaring!

No i desse juletider går fleirfaldige plastikkort varme idet dei vert sveipa gjennom bankterminalen fortare enn grautskeiene i risengrynsgrauten på Jolafta! I så måte har eg erfart eit par småting dei siste dagane. Er du ikkje kunde i SR-Bank er det ikkje sikkert dette gjeld deg, men sjekk likefullt.

For det fyrste så har min kjære bank som eg har vore så trufast mot i alle desse år no funne det for godt å gje brukskontoen min eit nytt namn. Det fengande “Alltid” er namnet på det vidunderlege nye konseptet. Av flotte ting SR-Bank kan freista med er mellom anna;

  • Visa
  • Mastercard Gold
  • Gratis bruk av kortet for varer og tenestar i heile verda
  • Gratis uttak av kontantar i SR-bank sine minibankar i Noreg
  • Gratis rekningsbetaling
  • Gratis veksling av valuta
    og sist men ikkje minst…
  • VALFRITT motiv på Visakortet

Og alt dette til berre, og eg gjentek berre 30,- månaden! Eit røvarkjøp med andre ord! Men vent. La oss gjera litt grunnleggjande matematiske utrekkningar. Fyrst er det kanskje eit poeng å vera klar over at eg til no har betalt 275 kroner i året for at SR-bank skal få passa på pengane mine, og for at eg skal ha tilgang til midlane mine gjennom minibankar og nettbank. Men gjer no eit kjapt reknestykke…30+30+30+30+30+30+30+30+30+30+30+30…eller 30*12…det vert jo 360 kroner!

No er kanskje ikkje 360 kroner all verdas mykje pengar, men det er noko med det prinsippielle. Kvifor skal eg betala meir pengar for dei tenestene eg har lista opp ovanfor? Motivet på Visakortet mitt gjev eg ganske enkelt blanke i, veksling av valuta kostar meg rett og slett ikkje meir enn at eg klarar å betala 40 kroner pr uttak. Det er trass alt ikkje så ofte eg er utanlands. Rekningsbetaling har vel såvidt eg veit vore gratis allereie, det same har uttak frå SR-bank sine minibankar vore. Bruken min av kort for å betala varer frå utlandet er ikkje noko eg gjer til dagleg. Mastercard er beint fram uaktuelt å skaffa seg. Og til sist…Visakortet har eg jo “alltid” hatt likevel. Med andre ord. Eg er altså havna i den heldige situasjonen at eg betalar 85 kroner meir for dei same tenestene eg har hatt tilgang til alltid. Litt ulogisk med tanke på at utviklinga til ei kvar tid siktar seg inn mot billegare og meir effektive løysingar!

Og så over til mitt andre ankepunkt i høve til SR-bank…her om dagen var eg sittjande å bla gjennom gamle årsoppgaver. Då eg i dag gjekk inn att på nettbanken min for å betala semesteravgift. Då lyser det ei rekkje med raude tal mot meg.

Gebyr

Når hadde eg fått melding om dette? At det kostar med 5 norske kroner å gå inn å sjå på  gamle årsoppgåver? Heller ikkje dette er dei store summane, men her er det altså igjen dette med prinsippet som gjer seg gjeldande!